انواع فرش تبریز

فرش چیست؟

فرش نوعی پوشش است که روی زمین گسترده می‌شود و اولین فرش ها از نمد و پشم بافته شده‌اند. در حال حاضر فرش‌ها با پشم، پنبه، ابریشم و نخ اکریلیک بافته می‌شوند. البته فرش به هر نوع گستردنی روی زمین اطلاق می‌شود ولی قالی از بافت گره‌ها به دست آمده و پرز دار است و همچنین به صورت یک رو استفاده می‌شود. اولین قومی که اقدام به بافت فرش کردند؛ ایرانیان بودند. شاهد این ادعا، قدیمی ترین قالی جهان است که در موزه‌ی روسیه نگهداری می شود.

لازم به ذکر است که فرش صرفا برای پهن کردن و پوشش دادن زمین نیست و کاربردهای دیگری نیز دارد. در واقع به علت تنوع در نقش و رنگ؛ امروزه فرش یک وسیله‌ی‌ زینتی نیز به محسوب می‌شود. مرغوب ترین فرش‌ها در خطه‌ی آذربایجان و تبریز بافته می‌شوند. تبریز یکی از شهرهایی است که مرغوب‌ترین و با کیفیت‌ترین فرش‌ها را تولید می‌کند. به همین علت فرش تبریز شهره خاص و عام است.

طرح‌ها و نقشه‎های گلدار و بسیار زیبا، نقوش برجسته، ترکیب طرح‌های جدید، استفاده از گره‌های ترکی و پرزهای کوتاه، رج‌های بالا، بافت ظریف و استفاده از رنگ‌های طبیعی نقطه قوت و وجه تمایز فرش تبریز با سایر فرش‌ها می باشد. فرش تبریز در ابعاد، طرح‌ها و نقشه‌ها و همچنین با الیاف گوناگون بافته می‌شود.

طرح‌های هزاره هریس، ماهی و سالاری؛ از معروف‌ترین طرح‌های فرش تبریز به شمار می روند. این فرش‌ها تعداد رج بالا دارند و ریز بافت هستند. تمام این ویژگی ها باعث شده فرش تبریز تبدیل به یک اثر هنری شود.

ویژگی‌های فرش تبریز:

برخی از ویژگی‌های فرش تبریز باعث شده هیچ نمونه‌ی داخلی و خارجی؛ هم رده و هم‌تراز با این فرش نباشد. چه از نظر کیفیت و چه از نظر طرح و رنگ؛ فرش تبریز نمونه‌ای بی بدیل و منحصر به فرد است. یکی از این خصوصیات تراکم بالای بافت از نظر تعداد رج و بافت ریز آن است.

تنوع رنگ‌های به کار رفته در فرش تبریز و همچنین طبیعی بودن این رنگ‌ها دلیل دیگری برای برتری این فرش است. رنگ‌های به کار رفته در فرش تبریز با زمینه تیره هستند و اغلب به صورت تند و خام می‌باشند.

 از نظر کیفیت و دوام نیز فرش تبریز سرآمد سایر فرش‌ها است؛ زیرا در بافت این فرش از الیاف مرغوب و البته گران قیمت ابریشم و پشم استفاده شده که در استحکام و دوام فرش بسیار موثر هستند. بسیاری از اساتید و طراحان بزرگ فرش؛ اهل تبریز هستند.

به همین دلیل فرش تبریز از نظر طرح و نقشه کاملا مطابق با معیارها و استانداردهای جهانی است. به طور مثال استفاده از تکنیک سایه روشن و ایجاد عمق و حجم یکی از این اصول است که در طراحی فرش تبریز به کار رفته است.

انواع طرح‌های فرش تبریز:

برای بافت فرش تبریز از طرح‌ها و نقش‌های فوق العاده‌ای استفاده شده است. نقوش و طرح‌های شاه عباسی، نقش گلدانی، لچک ترنج، طرح درخت، محراب و قاب قرآن، بته جقه، اسلیمی، مستوفی، نقش ماهی، حیوان و شکارگاه، شاخ و برگ، خشتی و قابی در طراحی فرش تبریز به کار رفته است.

تصویر بناها، مساجد، کاخ‌ها، شاعران و ادیبان فارسی، صحنه‌های درگیری و نبرد نیز در طراحی فرش تبریز زیاد دیده می‌شود. مجموع این عناصر منجر به ایجاد طرح‌های ماندگاری شده که در بافت فرش دستباف تبریز به کار می‌روند. برخی از معروف‌ترین طرح‌های فرش دستباف تبریز به شرح ذیل است.

طرح هریس:

یکی از معروف‌ترین طرح‌های فرش تبریز؛ طرح هریز یا هریس است که در آذربایجان شرقی در منطقه‌ی هریس بافته می‌شود. خطوط منحنی در طرح هریس به کار نرفته اما اشکال هندسی و خطوط شکسته‌ در این طرح زیاد استفاده شده است و رنگ زمینه آن اغلب مسی، کرم و مشکی است. به دلیل کوهستانی بودن این منطقه از پشم برای بافت این فرش استفاده شده است و بافت ضخیمی دارد.

طرح سالاری:

طرح سالاری نیز یکی از طرح‌های معروف فرش تبریز است که توسط استاد سالاری کشیده شده است. زمینه این طرح تیره است و در گذشته اغلب به صورت تک رنگ بافته می‌شد. در طرح‌های جدید سالاری؛ زمینه فرش به وسیله نقش‌ها و گچ بری مانندها به دو قسمت آبی و مشکی تقسیم می‌شود.

 لازم به ذکر است که این طرح از گران قیمت‌ترین طرح های فرش تبریز به شمار می‌رود. اولین فرش‌های سالاری در 50 رج به بالا بافته می شد اما امروزه با 40 رج نیز بافته می شود. این تغییر به منظور کاهش قیمت فرش صورت گرفته است.

طرح ماهی:

یکی دیگر از طرح‌هایی که در بافت فرش تبریز زیاد استفاده شده؛ طرح ماهی است. در این طرح ابریشم به کار نرفته است؛ به همین دلیل قیمت پایین‌تری دارد و برای استفاده در راه‌روها، نشیمن و مکان‌هایی که پاخور و رفت و آمد زیاد است مناسب می‌باشد.

طرح ماهی یکی از زیباترین و بهترین مدل های فرش‌ تبریز است. تکرار برگ‌های نوک تیز در کنار گل‌های باعث شده شبیه به ماهی‌های باشند که در دریاچه شنا می‌کنند.

طرح علیا:

فرش‌های دستباف با طرح علیا ارزان‌ترین نوع فرش‌ تبریز هستند. طرح علیا با زمینه کرم و حاشیه‌ی پوست پیازی و یا آجری بافته می‌شود. نقش ترنج وسط فرش؛ در طرح علیا دایره‌ای شکل است. البته از نظر بافت و کیفیت الیاف به کار رفته با سایر طرح‌های فرش تبریز تفاوتی ندارد.

طرح نامی:

طرح زیر خاکی یا همان طرح نامی، یکی دیگر از طرح‌های معروف فرش تبریز است. در این طرح از نقش‌های جام و ظروف استفاده فراوانی شده است. زمینه‌ی طرح نامی از تقارن بالایی برخوردار است.

تنوع در رنگ و نقش نیز از دیگر ویژگی‌های طرح زیرخاکی است. از فرش تبریز با طرح نامی می توان در ورودی منازل و ادارات استفاده کرد. به دلیل استفاده از آثار باستانی، بناهای قدیمی، نقش خسروان و شاهان، شعرا و شخصیت‌های ادبی ایرانی در این طرح‌ و نیز به کار بردن رنگ های خاص مانند سدری، بژ و زیتونی به طرح زیرخاکی معروف شده است.

طرح گنبد:

طرح گنبد نیز یکی از طرح های فرش تبریز است که در آن از رنگ‌های لاکی و آبی به عنوان رنگ غالب و زمینه استفاده شده است. چله‌ کشی فرش گنبد با نخ ابریشمی انجام می‌گیرد. این کار برای افزایش دوام و استحکام فرش می باشد. طرح گنبد در 50 رج بافته می‌شود. بنابراین هم تراکم بافت فرش بیشتر می‌شود و هم جزئیات فرش افزایش می‌یابد. از دیگر ویژگی‌های این طرح استفاده از نوار و گل و ترکیب این دو در حاشیه‌ی فرش می‌باشد.

طرح گلستان:

طرح گلستان از پرطرفدارترین طرح‌های فرش تبریز است. طرح‌ها و نقش‌های متعدد و رنگ‌های متنوع از خصوصیات ویژه‌ی این طرح است. بافت ظریف این فرش باعث شده جلوه خاص و چشم‌نوازی داشته باشد.

طرح خطیبی:

طرح خطیبی دارای اجزا و المان‌های گوناگونی است و جزء اصیل‌ترین و زیباترین طرح‌های فرش تبریز می‌باشد. برای بافت فرش با طرح خطیبی از ابریشم و همچنین پشم گوسفند مرینوس استفاده می‌شود. رنگ‌های متنوع و زیبا، بافت ظریف و لطافت حاصل از الیاف ابریشم هر بیننده‌ای را مجذوب خود می‌کند.

فرش تبریز ماشینی:

اولین فرش ماشینی تقریبا 50 سال پیش تولید شد. بافت قالی فرآیند وقت گیر و سختی است. با توجه به افزایش جمعیت و پاسخگویی به نیاز جوامع؛ بافت فرش با دستگاه نیز صورت می‌گیرد. ویژگی عمده‌ی این کار؛ سرعت تولید بالا و کاهش قیمت فرش و همچنین کاهش خطای انسانی و بهبود وضوح تصاویر می‌باشد.

کیفیت و مرغوبیت فرش‌ تبریز ماشینی همانند فرش‌های دستباف تبریز است. به عنوان مثال در پرزهای فرش ماشینی مانند فرش دستباف کوتاه و کم ارتفاع است. مواد اولیه‌ی باکیفیت، طرح‌ها و نقش‌های متنوع و رنگی باعث شده فرش‌های تبریز ماشینی طرفدار زیادی داشته باشند.

• فرش تبریز ماشینی در هفت رنگ و با طرح‌های زیبا و اصیل بافته می‌شود. در تولید فرش‌های ماشینی اغلب از نخ‌های اکریلیک استفاده می‌شود. این نوع نخ از استحکام خوبی برخوردار است و همچنین پرزدهی کمی دارد.
• فرش تبریز ماشینی در تراکم‌های 700، 1000 و 1200 شانه تولید می شود. ابعاد فرش‌های ماشینی متنوع است؛ به نحوی که در ابعاد قالیچه تا اندازه 12 متری عرضه می‌شود.
• فرش تبریز ماشینی کاملا استاندارد است و مشخصات آن در شناسنامه فرش به طور کامل ذکر شده است.جدیدترین فرش‌های ماشینی با عنوان فرش دستباف گونه شناخته می‌شوند. تراکم این گونه فرش‌ها 1200 و 1500 است. درنتیجه بافت بسیار ریز و ظریفی دارند.

تاریخچه فرش دستباف تبریز

خرید فرش تبریز:

برای خرید فرش تبریز باید به کیفیت و کمیت آن دقت شود. برای انتخاب فرش خواه دستباف یا ماشینی؛ باید ابعاد فرش و مکان مورد استفاده با یکدیگر منطبق باشند. در غیر این صورت یا فضا خالی می ماند یا قسمتی از فرش اضافه می‌آید. در نتیجه زیبایی و جلوه‌ی فرش مخدوش می شود.

فرش تبریز یا همان قالی در ابعاد مختلفی بافته می‌شود و هر کدام کاربرد خاص خود را دارد. قالی‌های کوچک و کمتر از 6 متر با نام قالیچه شناخته می‌شوند و به عنوان پشتی، سجاده، رومیزی و تابلو فرش به کار می‌روند. در صورتی که قالی با ابعاد بزرگ‌تر به عنوان فرش یا همان زیرانداز مورد استفاده قرار می‌گیرند.

تراکم فرش، جنس و مواد اولیه، طرح و نقش بافته شده، رنگ بندی، هماهنگی با دکوراسیون و… همه و همه باید در انتخاب فرش دخیل باشند. به این ترتیب یک انتخاب خوب و دقیق صورت می‌گیرد. در ضمن قیمت فرش تبریز نیز یکی از فاکتورهای مهم برای انتخاب و خرید فرش می باشد.

فرش تبریز با تراکم 1500 بسیار گران قیمت هستند. این نوع فرش برای استفاده در مکان‌های کم تردد و جاهایی که نشست و برخاست انجام نمی‌شود گزینه مناسبی است. فرش‌های 1200 شانه نیز تقریبا همین شرایط را دارند و بهتر است در مکان‌های مبله و سالن‌های پذیرایی استفاده شوند.

در این میان فرش تبریز 1000 شانه برای استفاده در سالن‌های پذیرایی، اتاق‌ها، فضاهای پر رفت و آمد و همچنین جاهایی که نشست و برخواست زیادی انجام می‌شود؛ گزینه بسیار مناسب و به صرفه‌ای می‌باشند.

برای فرش کردن اتاق خواب، پذیرایی و نشیمن؛ از فرش‌های 700 شانه و 500 شانه می توان استفاده کرد. این کار باعث صرفه جویی در هزینه‌ها نیز می‌شود.

مراکز خرید فرش:

اطلاعات تکمیلی در مورد فرش تبریز را می توان از مراکز خرید فرش دریافت نمود. در سراسر کشور فروشگاه‌ها و مراکز معتبری برای خرید فرش وجود دارد. هر یک از این مراکز خرید فرش برای جلب نظر مشتری، خدمات و سرویس‎های ویژه‌ای به مشتریان خود ارائه می‌کنند.

فروش اقساطی، حمل رایگان، تخفیف‌های ویژه، ارائه ضمانت‌نامه و … از جمله این خدمات می باشند. با در نظر گرفتن شرایط هر یک از این مراکز خرید فرش و با توجه به کاربرد و جنس مورد نظر می توان اقدام برای خرید فرش تبریز کرد.

برای خرید فرش تبریز ماشینی خیابان هفت تیر، خیابان مولوی، شهر فرش، آقای فرش، خیابان ولیعصر و سهروردی و همچنین بازار بزرگ فرش جزء بهترین مراکز می‌باشند. اما برای خرید فرش دستباف فرش وزرا، سرای ابریشم و دنیای فرش گزینه مناسبی می‌باشند.

اگر خرید ارزان و با صرفه مد نظر باشد؛ بهتر است از همان ابتدا به بازار بزرگ فرش تهران مراجعه شود. تنوع فرش در آقای فرش و شهر فرش بسیار زیاد است ولی برخی از این برندها فرش‌ تبریز و با کیفیت نیستند.

روش های نگهداری از فرش:

فرش جزء مهمترین و نیز آسیب پذیرترین لوازم محسوب می‌شود و تقریبا در همه جا و همه وقت با آن سروکار داریم. بنابراین لازم است از فرش‌ها نگهداری شود تا موجب افزایش طول عمر شده و نیازی به تعویض زود هنگام فرش نباشد. به علت استفاده از الیاف و رنگ طبیعی در بافت فرش تبریز لازم است در نگهداری آن دقت زیادی به عمل آید.

یکی از راه‌های نگهداری از فرش؛ شستن آنها می باشد البته نه به طور دائم و فقط یک بار در سال کافی است. استفاده از شامپو فرش روشی آسان و کم هزینه برای نظافت فرش است اما در صورتی که به صورت غیر اصولی انجام شود؛ آسیب‌های جبران ناپذیری به فرشهای دستباف؛ خصوصا فرش تبریز وارد می‎کند. روش دوم برای نظافت فرش، استفاده از بخارشو می باشد. در برخی موارد بخارشویی نادرست موجب شکافتن الیاف فرش و پارگی آن می‌شود.

بهترین گزینه برای شستشوی فرش، سپردن آن به قالیشویی‌های معتبر است. در این میان قالیشویی امین اوغلی از جدیدترین و به روزترین ماشین آلات و کادر آموزش دیده و با تجربه برخوردار است. قالیشویی امین اوغلی آماده ارائه خدمات گوناگونی از قبیل شستشوی انواع فرش‌های ماشینی و دستباف از جمله فرش تبریز، خشکشویی انواع مبلمان، پشتی، موکت، انواع تشک و خوش‌خواب در سراسر تهران بزرگ می‌باشد.

قالیشویی امین اوغلی

قالیشویی امین اوغلی با رعایت مسائل بهداشتی و شرعی و همچنین مطابق با نرخ اتحادیه قالیشویان تهران فعالیت می‌کند. در ضمن بدون تعطیلی و ظرف مدت 48 ساعت انواع فرش و مبلمان شسته و تحویل می‌گردد. خدمات متنوع دیگری از قبیل رفوگری، ریشه بافی، رفع اثر سوختگی، رنگ برداری، چرم و شیرازه‌ی فرش، دارکشی و … در قالیشویی امین اوغلی به عموم همشهریان ارائه می‌شود.

برای شستشوی اصولی و درست باید مواد شوینده را با توجه به جنس و نوع الیاف انتخاب کرد. در غیر این صورت نه تنها فرش تمیز نمی‌شود بلکه برخی از لکه‌ها ماندگارتر شده و یا به تار و پود فرش آسیب وارد می شود. خصوصا فرش تبریز که گرانقیمت نیز هست.

فرش هایی مثل فرش تبریز و فرش‌های پنبه‌ای؛ اگر دیر خشک شوند لکه‌های زرد رنگی بر روی فرش ایجاد می‌شوند. در ضمن رطوبت باقی‌مانده در فرش باعث پوسیدگی، بوی نامطبوع و همچنین پارگی فرش می‌شود. قالیشویی امین اوغلی با استفاده از سیستم‌های خشک کن اتوماتیک، این مشکل را برطرف کرده است. با این روش حتی در روزهای سرد و یا بارانی فرش‌ها به خوبی خشک می‌شوند و زمان تحویل فرش در مدت 48 ساعت صورت می‌گیرد.